HAYDEN LOWRY & NIỀM TỰ HÀO DÂN TỘC CỦA NGƯỜI NGHỆ SĨ

Không riêng Việt Nam, cả châu Á là nửa bán cầu đầy bí ẩn với đại đa số người phương Tây. Có những điều một người từ phương Tây cần biết khi đến một quốc gia châu Á. Với Hyden, đó không phải là những dị biệt về ẩm thực, mà là sự cẩn trọng trong cách khu xử với người bản địa. Là người da màu, nhưng không phải người Phi, không phải siêu sao bóng đá hay thiên tài DJ – những ngón nghề khiến người Phi nổi tiếng khắp nơi trên thế giới, Hayden đến Việt Nam với một minh triết bảo thân là mọi chuyện sẽ tốt đẹp chừng nào hiểu biết và lợi ích của mỗi bên còn tương quan với nhau. Bởi vì ở một châu Á trầm mặc, khúc chiết, rụt rè, người ta không thể hòa nhập nếu không cất bớt đi lòng tự hào và ít bản ngã của mình. Sự kiện đội bóng Trinidat & Tobago giành chiến thắng 1:0 trước Bahrain, trở thành một trong bốn đại diện khu vực Bắc, Trung Mỹ và Caribê tham dự World Cup 2006 tại Đức khiến cái tên Trinidad & Tobago gần hơn một chút với cộng đồng thế giới. Với dòng văn hóa Ấn – Phi cuồng cuộn chảy, đời sống thịnh vượng nhờ những đồn điền mía và những giếng dầu mỏ, đảo quốc sinh đôi trở thành một vỉa quặng quí qua tay nhiều đế quốc, từ Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, mấy bận trong tay Pháp, rồi mấy lần trở về Anh trước khi giành độc lập năm 1962, rồi trở thành một đảo quốc du lịch nổi tiếng ở vùng biển Caribê với những khu rừng già nhiệt đới lâu năm nhất ở Tây bán cầu. Những gam màu nóng của dòng văn hóa Ấn-Phi bị kềm nén qua hơn năm thế kỷ trong văn hóa thuộc địa khiến những thế hệ ở Trinidad dù lớn lên ở đâu vẫn kế thừa lòng tự hào dân tộc và được nuôi dạy với ý thức dân tộc tính mãnh liệt trong sự cẩn trọng cần thiết. Toronto thủ phủ Ontario, Canada, quê hương thứ hai của Hayden là một thành phố đa sắc tộc, đa văn hóa, đa ngôn ngữ, và đa tôn giáo vào hàng bậc nhất thế giới. Điều khiến Toronto đặc biệt là tại đó mỗi sắc tộc đều được tạo điều kiện, khuyến khích gìn giữ và phát huy truyền thống tự hào của dân tộc mình. Toronto là thành phố của những phố và lễ hội của cộng đồng người nhập cư. Không như ở Mỹ thống trị một dòng chảy văn hóa chiếm ưu thế của những Hollywood, McDonald, Starbuck… tại Toronto, người ta dễ dàng thưởng thức văn hóa đa sắc tộc đúng nghĩa với những khu phố Tàu, phố Ý, phố Ấn, phố Hàn, phố Jamaica, Hy Lạp, Bồ Đào Nha… Hàng năm, chính quyền thành phố đều hỗ trợ các cộng đồng chào mừng quốc lễ tại Toronto bằng những cuộc diễu hành vui chơi kéo dài cả con phố. Phố Tàu xưa trên đường Spadina tại Toronto ngày nay dần biến thành phố Tàu của người Việt với những dãy nhà hàng bán phở, món ăn Việt và cửa hàng linh kiện máy tính. Lớn lên trong cộng đồng người Hi Lạp, làm việc tại một văn phòng lọt thỏm trong phố Tàu, Hayden kết thân với một anh bạn Việt – người đã kể về đất nước và con người Việt Nam cho Hayden nghe bên cạnh một bát phở, giúp anh rất nhiều khi chuẩn bị tâm lý đến công tác tại Việt Nam. Đến Việt Nam, lần đầu tiên trải nghiệm cuộc sống tại một quốc gia châu Á, Hayden không cảm thấy xa lạ vì khẩu vị món ăn Việt đã quá quen ở phố Tàu, nhiệt độ, khí hậu, rau quả thì giống hệt ở Trinity & Tobago - hai nước nằm trên cùng vĩ tuyến. Hai năm ở Việt Nam cho Hayden những kinh nghiệm sống và cơ hội phát triển niềm yêu thích công việc mà anh cho rằng ở Toronto không thể nào có được. Hayden thán phục sức sống đường phố của Sài Gòn, nơi mà người ăn xin ít hơn nhiều so với một thành phố phát triển như Toronto. Hayden ước giá như anh có thể nói được với những người ăn xin ở Toronto rằng “Hãy nhìn những con người ở đây này! Hãy đánh giày, hãy bán vé số! Hãy đi kiếm việc gì đó mà làm! Đừng làm kẻ ăn xin khi còn đủ mười ngón tay và hơi thở đầy trong hai lá phổi!” Khi ở một nơi quá lâu, có những việc người ta có xu hướng cho là đương nhiên. Chẳng hạn như chuyện về người ăn xin ở Toronto hay vô số những tập quán khác nhau của người dân ở hai bán cầu. Ở bên kia, những quán rượu có thể chơi đến sáng nhưng sau hai giờ, chẳng ai bán rượu cho bạn; trong khi ở bên này, các điểm ăn chơi ngưng hoạt động vào nửa đêm, nhưng rượu muốn lúc nào cũng có. Ở bên kia, khi bạn bè hội họp, họ uống bia và hát; ở bên này, uống bia xong người ta đi hát karaoke. Ở bên kia, phim và nhạc được làm với tất cả tự hào về sự khác biệt; bên này, niềm tự hào lại trao cả cho thần tượng của mình. Tốt nghiệp đại học chuyên ngành làm phim tại Toronto, Canada là nơi Hayden học phương pháp luận của phương Tây và giữ gìn nếp nghĩ độc lập của văn hóa Ấn-Phi nằm sâu trong huyết quản. Một trong những chương trình Hayden tham gia sản xuất là Jojo’s Circus chiếu trên Disney House từ tháng Chín, sử dụng kỹ thuật stop-motion animation, được dựng công phu với các nhân vật rối có khớp xương cử động như người. Là một nhà sản xuất chương trình truyền hình trẻ, Hayden mong muốn phát triển công việc ở đây lâu dài và chuyên nghiệp. So với Thái Lan, nơi có nền công nghiệp sản xuất phim phát triển vào hạng nhất Đông Nam Á, Hayden cho rằng Việt Nam có đầy đủ phương tiện để phát triển, trong đó yếu tố con người là quan trọng nhất. Từng cộng tác với nhiều công ty sản xuất phim quảng cáo, tiếp xúc với một số đạo diễn có tên tuổi trong nước, Hayden cho rằng nhân tài trong ngành không thiếu, song cần được cọ xát nhiều hơn trong môi trường quốc tế. Những bộ phim hay của điện ảnh Việt Nam gây tiếng vang ở nước ngoài đã minh chứng cho tài năng nghệ thuật Việt Nam, trong đó hầu hết các phim đoạt giải đều có đạo diễn, nhà làm phim là Việt kiều - những người được tiếp cận học thuật phương Tây và thành công với tư duy nghệ thuật phương Đông. Những bạn trẻ đang học và làm trong ngành sản xuất phim có thể có những chiếc máy quay tối tân, máy tính tốc độ cao nhất, phần mềm ‘chiến’ nhất, nhưng thời gian và cơ hội thực hành, kết hợp với một lòng tự hào văn hóa Việt mới là thứ có thể giúp bạn trẻ kể được câu chuyện của riêng mình, theo cách của riêng mình – một cách rất Việt. Bên cạnh việc sản xuất phim, Hayden còn làm DJ tại một số quán bar của những người bạn. Với chiếc kính cận cùng lối nói chuyện dẫn dắt chừng mực, rạch ròi, Hayden trông giống một học giả đi làm sáng tạo hơn một nghệ sĩ tập tành làm học giả. Có dịp nghe Hayden làm DJ ở Le Pub hay Vasco Club, bạn có thể cảm nhận được chất “Toronto”, tính đa văn hóa, đa sắc tộc trong lối chơi hip-hop của Hayden: những thông điệp của “bố già” rapper kiêm giáo sư đại học Yale - KRS-One, chất trữ tình của dòng R&B chọn lọc của Motown Records, Busta Rhyms của Jamaica, và cả Calypso- âm nhạc truyền thống người gốc Phi ở Trinidad vùng Caribê… Đối với một học giả – nghệ sĩ, nhu cầu tìm hiểu, thâu nạp cũng ngang bằng với nhu cầu thi triển sáng tạo. Với Hayden Lowry, chơi nhạc là cách anh cân bằng tinh thần và cảm xúc của mình. Quế Anh