LUCIANO PAVAROTTI - GIỌNG TENOR NGỌT NGÀO CỦA THẾ KÝ XX

Nhận được tin nghệ sĩ opera Pavarotti qua đời vào lúc 5 giờ chiều ngày 6 tháng Chín, người yêu nghệ thuật opera trên khắp thế giới đã nghiêng đầu tiễn biệt “Lucy béo”, tên thân mật của giọng tenor vàng Luciano Pavarotti (12/10/1935-6/9/2007). “Tôi nghĩ tôi chỉ dừng một năm trong giai đoạn từ một đứa trẻ trở thành một người đàn ông và bị đổi giọng. Từ alto, tôi trở thành tenor và đó là lần duy nhất tôi nhớ mình phải ngưng hát. Còn không thì, tôi sẽ luôn hát suốt đời.” Pavarotti đã hát suốt cuộc đời và hàng triệu người sẽ còn nghe ông hát tiếp. Có chăng, đây chỉ là lần tạm ngưng thứ hai... TỪ GIẤC MƠ BÓNG ĐÁ ĐẾN THIÊN TÀI OPERA Cũng như ảnh hưởng của Rudolf Nureyev và Mikhail Baryshnikov đối với balê cổ điển trong thập niên 1970, 1980, sự thân thiện, phong cách cùng kỹ năng trình diễn opera tuyệt vời của Pavarotti đã thu hút hàng triệu thính giả trong thập niên cuối thế kỷ XX, mang sức sống đến cho môn nghệ thuật quý tộc này. Pavarotti xuất thân trong một gia đình khiêm tốn, cha là thợ bánh và là ca sĩ opera nghiệp dư chuyên hát cho dàn đồng ca nhà thờ, mẹ là công nhân nhà máy thuốc lá. Trong cuộc phỏng vấn năm 1991 với CNN, Pavarotti nói ông từng mơ trở thành ca sĩ năm bốn tuổi khi lần đầu nghe cha hát thánh ca trong nhà thờ bằng một giọng tenor tuyệt đẹp. Lúc đó ông nghĩ mình sẽ thử làm một cái gì đó. Nhưng ở Ý, có cậu bé nào lớn lên mà không một lần khao khát trở thành cầu thủ?! Thời niên thiếu, Pavarotti chơi cho đội bóng thành phố, tham dự dàn đồng ca nhà thờ và theo cha đi nhiều nơi ở châu Âu tham dự các cuộc thi hát thánh ca. Mặc dù kinh nghiệm ca hát cho Pavarotti những chuyến đi và kỷ niệm tuyệt vời, cha mẹ ông luôn hướng ông vào con đường nghề nghiệp nghiêm túc. Qua thời thơ ấu với mơ ước làm cầu thủ, sau khi tốt nghiệp trung học, Pavarotti từng muốn trở thành cầu thủ chuyên nghiệp nhưng mẹ ông lại muốn con trai làm giáo viên. Nghe lời mẹ, ông làm giáo viên dạy tiểu học hai năm. Nhưng chẳng bao lâu, sở thích ca hát lại chiến thắng. Biết không thể nào can được con trai, cha ông miễn cưỡng đưa ra thỏa thuận với Pavarotti rằng cha mẹ sẽ bao ăn ở cho cậu con trai đến năm 30 tuổi, nếu đến lúc đó mà Pavarotti chưa thành danh thì cậu phải ra khỏi nhà và tự kiếm sống. Năm 1954, 19 tuổi, Pavarotti bắt đầu học opera chuyên nghiệp từ giảng viên, nghệ sĩ tenor có tiếng là Arrigo Pola. Chỉ khi học với Arrigo Pola, Pavarotti mới phát hiện mình sở hữu giọng hát có cao độ tuyệt vời. Cũng vào khoảng thời gian đó, ông gặp và cưới Adua Veroni, người sau này chung sống với ông 37 năm trước khi cuộc hôn nhân kết thúc. Học với Pola không bao lâu, Pola chuyển sang sống ở Nhật, Pavarotti trở thành học trò của Ettore Campogalliani, thầy của giọng soprano nổi tiếng Mirella Freni. Sáu năm tầm sư học đạo, những gì Pavarotti đạt được không gì hơn là những buổi diễn tập ở vài nhà hát nhỏ và thậm chí không được trả thù lao. Đó là những năm tháng khổ cực khi vừa học, không có cơ hội diễn, Pavarotti phải kiếm sống bằng nghề thầy giáo tiểu học, rồi chuyển sang kinh doanh bảo hiểm. Vai diễn opera đầu tiên trước công chúng là vai Rodolfo trong La Bohème vào tháng Tư năm 1961 tại một thành phố nhỏ ở Ý. Năm 1961, Pavarotti thắng giải thưởng uy tín Concorso Internazionale và vai diễn opera đầu tiên trước công chúng là vai Rodolfo trong La Bohème tại nhà hát Reggio Emilia. Danh tiếng của ông lan khắp nước Ý và xuyên suốt châu Âu khi ông trình diễn khắp nơi vở La Traviata của Giuseppe Verdi ở Belgrade. DẤU ẤN NGỌT NGÀO Không chỉ dừng lại ở Ý và châu Âu, khi Joan Sutherland, nghệ sĩ soprano nổi tiếng người Úc, mang ông lên sân khấu với bà trong vở Lucia di Lammermoor trên sân khấu Greater Miami Opera năm 1965, Pavarotti bắt đầu sự nghiệp ở Mỹ quốc của mình. Ba năm sau, ông diễn tại nhà hát Metropolitan Opera House tại New York và ông đã diễn ở đó tổng cộng 379 lần trong suốt sự nghiệp của mình, kể cả vở opera cuối cùng Tosca của Puccini năm 2004 trong vai người họa sĩ Mario Cavaradossi. Ngoài hàng triệu bản ghi âm được bán và hàng triệu đô la quyên góp qua những buổi diễn từ thiện, Pavarotti được xem là nghệ sĩ mang lại một khái niệm mới, kết hợp pop và opera, được gọi là popera, “bình dân hóa” opera và mang nghệ thuật sân khấu cổ điển ấy đến với khán thính giả khắp nơi trên thế giới. Album The Essential Pavarotti là album nhạc cổ điển đầu tiên xếp hạng nhất trên bản xếp hạng pop Anh và giữ vị trí trong năm tuần. Còn album The Three Tenors in Concert của ông với hai giọng tenor nổi tiếng Placido Domingo và Jose Carreras là một trong những album bán chạy nhất của mọi thời đại. Về mặt nghệ thuật, Pavarotti là một người hát đẹp, chất giọng phù hợp với phong cách bel canto mượt mà truyền thống của nghệ thuật opera Ý thế kỷ 17. Cũng chính nhờ sự hồi hồi sinh của bel canto trong giai đoạn 1950-1960 mà sự xuất hiện của giọng ca Pavarotti được xem là rơi vào đúng thời vàng son của bel canto. Ngoài cao độ, bel canto còn tập trung vào độ ấm của giọng và những đoạn vút nhẹ nhàng. Hát opera là một nghề đòi hỏi sự khổ luyện. Ngay cả những ca sĩ tài năng nhất như Pavarotti vẫn phải rướn và đứng trên các ngón chân khi vào những đoạn khó. Một chiếc khăn tay trắng dài luôn ở một bên tay lúc hát, hai đường chân mày nhướn cao như lộ vẻ hết sức ngạc nhiên đã trở thành biểu tượng thành công của Pavarotti. Với popera, Pavarotti đã để lại một dấu ấn lớn trong lịch sử opera truyền thống. Từ những khởi đầu nhỏ, Pavarotti đã vươn đến những đỉnh cao, trình diễn trước 500.000 thính giả tại Central Park, New York – một chương trình hòa nhạc được truyền hình đến hàng triệu người và trước 300.000 ngàn người chen nhau dưới bóng râm của tháp Eiffel tại Paris. Trong khi các ngôi sao opera trước đó tự đóng khung mình trong thế giới nghệ thuật khó gần, khán giả truyền hình khắp thế giới nghe Pavarotti song ca với những ngôi sao nhạc pop, rock như Sting, Bono, Celine Dion, Maria Carey, Vanessa Williams… trong chương trình từ thiện “Pavarotti và những người bạn” được tổ chức hàng năm. Bản nhạc solo “Nessun Dorma” từ vở “Turandot” của Puccini được chọn làm nhạc nền cho World Cup 1990 tại Ý và đã trở thành bản nhạc để đời của Pavarotti. Bản này được trình diễn lần cuối tại buổi khai mạc Thế vận hội mùa Đông năm 2006 tại Turin. Trong sự nghiệp của mình, Pavarotti được trao rất nhiều giải thưởng, trong đó có năm giải Grammy và danh hiệu Sứ giả hòa bình của Liên hiệp quốc dưới thời Tổng thư ký Kofi Anna. Pavarotti là người sáng lập cuộc thi The Pavarotti International Voice Competition từ năm 1982 và mở trường dạy thanh nhạc cho các ca sĩ nhỏ tuổi ở quê nhà Modena. SỰ RA ĐI CỦA NGƯỜI LẠC QUAN Pavarotti được biết đến một cách thân thiện là Big Luciano hay Fat Lucy (Lucy béo) và kế hoạch giảm cân luôn là mặt trận mà ông thua hoài. Vấn đề của một cơ thể 175kg khiến ông phải thực hiện phẫu thuật cho hông, đầu gối và dây thanh quản bị căng. Còn một số cái căng khác là từ những rắc rối về tài chính. Năm 2000, ông phải dàn xếp một cuộc kiện tụng kéo dài bốn năm và trả 12 triệu đô tiền hoàn thuế. Trong mười năm trở lại, Pavarotti bị chỉ trích vì sự thiếu năng động trên sân khấu. Ông cũng bị than phiền về bệnh ngôi sao vì thường hay bỏ diễn vào phút cuối hay quên một số nốt trong hòa âm. Giới phê bình đôi lúc đánh tiếng về sự xuống sức của Pavarotti không cho phép ông diễn nhiều tác phẩm cùng lúc. Năm 1992, ông thừa nhận đã phải hát nhép trong một buổi hòa nhạc được BBC phát sóng trực tiếp vì cho rằng ông đã không được chuẩn bị trước và tình nguyện đề nghị trang trải toàn bộ chi phí buổi phát sóng cho BBC. Mặc dù vậy, người hâm mộ vẫn không thôi ca ngợi Pavarotti. Năm 2003, khi ngôi sao trên sân khấu bắt đầu mờ dần ở độ tuổi sáu mươi, Pavarotti tìm được hạnh phúc mới trong đời sống hôn nhân. Sau khi ly hôn với người vợ trước từng chung sống 37 năm, Pavarotti cưới Nicoletta Mantovani, người vốn là trợ lý lâu năm và trẻ hơn ông 34 tuổi, nhỏ tuổi hơn cả ba cô con gái với vợ đầu của ông. Nicoletta mang thai cặp song sinh nhưng bé trai sinh ra trong tình trạng đã chết vì thiếu dưỡng khí. Bé gái Alice năm nay được bốn tuổi. Đau buồn trước cái chết của con trai, Pavarotti dồn hết tình thương cho con gái Alice và thu album solo đầu tiên trong 15 năm để kỷ niệm - Ti Adoro (I Adore You) là một album mang phong cách pop nhẹ nhàng hơn là opera truyền thống. Người thân và bạn bè của Pavarotti đều biết rằng ông không bao giờ hát ở nhà, thậm chí hát trong bồn tắm cũng không. Ông nói ông không thể chịu nổi khi nghe nhạc của chính mình vì là dân chuyên nghiệp, ông sẽ chỉ nghe ra toàn những nốt sai. Pavarotti là một người có tiếng vui nhộn. Ông hay nói: “Ác mộng của tôi là được mời ăn tối và có ai đó mở đĩa nhạc của Luciano Pavarotti. Nhạc của gã đó làm tôi mất hứng!” Pavarotti có ý định thực hiện tour diễn cuối cùng vòng quanh thế giới để chào tạm biệt trước khi chính thức rời sân khấu chuyên nghiệp nhưng cvn đề sức khỏe đã khiến ông không thể hoàn thành dự án cuối. Tháng 7/2006, Pavarotti trải qua phẫu thuật tại New York vì ung thư tụy và nghỉ dưỡng tại villa ở quê nhà Modena. Ngay khi bệnh, Pavarotti vẫn luôn lạc quan và tràn đầy hy vọng rằng ông sẽ trở lại tour diễn sớm và lời tạm biệt bây giờ chỉ là tạm thời. Đầu tuần nay, ông vinh sự được chính phủ Ý trao tặng danh hiệu Premio per l'Esccellenza nella Cultura Italiana (Vì sự đóng góp xuất sắc cho văn hóa Ý). Những buổi hòa nhạc từ thiện của Pavarotti đã trở thành truyền thống trong thế giới âm nhạc với số tiền quyên lịch sử: 8.5 triệu đô cho người tị nạn ở Bosnia, 3.3 triệu cho người tị nạn ở Afghanistan và một triệu đô cho người tị nạn Kosovo. Ông cũng là bạn thân của công nương Diana và ủng hộ viên tích cực của Diana trong các chiến dịch vận động chống nạn khai thác mỏ sử dụng lao động trẻ em. Ông được mời hát tại lễ tang Diana nhưng từ chối vì “không thể hát với nỗi buồn trong họng được”. Pavarotti sinh thời là một người vui vẻ. Về sau, khi phải sống chung với bệnh ung thư, ông vẫn lạc quan về sự trở lại của mình. Khi căn bệnh ung thư không cho phép ông tiếp tục ca hát và hoàn thành tour diễn trọn đời của mình, dường như đó chỉ là lần ngắt quãng thứ hai trong suốt sự nghiệp ca hát của ông. “Tôi nghĩ tôi chỉ dừng một năm trong giai đoạn từ một đứa trẻ trở thành một người đàn ông và bị đổi giọng. Từ alto, tôi trở thành tenor và đó là lần duy nhất tôi nhớ mình phải ngưng hát. Còn không thì, tôi sẽ luôn hát suốt đời.” Pavarotti đã hát suốt cuộc đời và hàng triệu người sẽ còn nghe ông hát tiếp. Có chăng, đây chỉ là lần tạm ngưng thứ hai... Quế Anh (theo BBC, New York Times)